Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm Spektrum Bozukluğu, sosyal iletişimde güçlük, tekrarlayıcı davranışlar ve sınırlı ilgi alanları ile karakterize edilen nörogelişimsel bir durumdur. “Spektrum” ifadesi, bu durumun her bireyde farklı şiddet ve biçimlerde görülebileceğini anlatır. Erken yaşta fark edilmesi, çocuğa uygun destekleyici yaklaşımların geliştirilmesini sağlar ve gelişim sürecine olumlu katkı sunar.

Otizm Spektrum Bozukluğu Ne Zaman Fark Edilir?

Otizm belirtileri genellikle 2-3 yaş civarında fark edilir. Ancak bazı çocuklarda belirtiler daha erken dönemde gözlemlenebilir. Göz teması kurmama, ismine tepki vermeme, sosyal etkileşimde bulunmama gibi erken işaretler, ebeveynler tarafından fark edildiğinde erken tanı açısından çocuk psikiyatri uzmanı desteği almak büyük önem taşır.

• Erken Belirtiler: Bazı çocuklarda belirtiler 12-18 aylık dönemde fark edilebilir.
• Ortalama Tanı Yaşı: Çoğu durumda tanı 2-4 yaş civarında konulur.
• Geç Tanı: Hafif belirtileri olan veya başka tanılarla karışabilen durumlarda tanı okul çağına veya ergenliğe kadar gecikebilir.

Erken tanı, erken müdahale için çok önemlidir. Düzenli gelişim taramaları ile risk altındaki çocuklar erken dönemde belirlenebilir. Her çocuğun gelişim hızı farklı olabilir, ancak sosyal iletişim ve etkileşimde belirgin gecikmeler varsa uzman değerlendirmesi önemlidir. Bazı durumlar (örn. dil gecikmesi) OSB ile karıştırılabilir, bu nedenle kapsamlı bir çocuk psikiyatristi değerlendirmesi gereklidir.

Otizm Belirtileri Nelerdir?

Otizm Spektrum Bozukluğu'nun (OSB) en önemli belirtileri iki ana kategoride toplanabilir:

Sosyal İletişim ve Etkileşimde Zorluklar

• Göz teması kurmada zorluk: Karşıdaki kişiyle göz teması kurmaktan kaçınma veya sınırlı göz teması
• Ortak dikkat eksikliği: Başkalarıyla ilgi ve dikkatini paylaşamama, işaret edilen nesneye bakamama
• Sosyal ipuçlarını anlayamama: Yüz ifadelerini, jest ve mimikleri yorumlamada güçlük
• Karşılıklı iletişim kuramama: Konuşmaları başlatma ve sürdürmede zorluk
• Duygusal karşılıklılığın olmaması: Başkalarının duygularını anlama ve uygun duygusal tepkiler verme güçlüğü
• İsme tepki vermeme: Adı söylendiğinde dönüp bakmama

Sınırlı, Tekrarlayıcı Davranış ve İlgi Alanları

• Stereotipik (tekrarlayıcı) hareketler: El çırpma, sallanma, parmak ucunda yürüme gibi tekrarlayan hareketler
• Rutinlere aşırı bağlılık: En küçük değişikliklere bile aşırı tepki gösterme
• Sınırlı ve yoğun ilgi alanları: Belirli konulara olağandışı şekilde odaklanma
• Nesneleri sıralama veya döndürme: Oyuncakları fonksiyonel kullanmak yerine dizme, sıralama
• Duyusal aşırı veya düşük duyarlılık: Seslere, dokunmaya, ışıklara, tatlara karşı olağandışı tepkiler
• Ekolali: Duyduğu sözcükleri veya cümleleri tekrar etme

Diğer Önemli Belirtiler

• Dil gelişiminde gecikme veya anormallik: Konuşmanın hiç gelişmemesi veya kendine özgü bir dille konuşma
• Sembolik oyun eksikliği: Hayali oyun oynamama veya oyuncakları amacına uygun kullanmama
• Empati kurmada zorluk: Başkalarının bakış açısını anlayamama
• Akran ilişkilerinde zorluk: Yaşıtlarıyla ilişki kurma ve sürdürmede güçlük

Her otizmli bireyde tüm belirtiler aynı şiddette görülmez ve belirtilerin yoğunluğu bireyden bireye değişiklik gösterir. Otizm spektrum bozukluğu "spektrum" olarak adlandırılır çünkü belirtilerin şiddeti hafiften ağıra kadar geniş bir yelpazede dağılım gösterir.

Tanı Süreci Nasıl İşler?

Tanı süreci; çocuğun gelişim öyküsünün değerlendirilmesi, ebeveyn ve öğretmen görüşmeleri, gözlem ve çeşitli değerlendirme araçlarının birlikte kullanılmasıyla gerçekleştirilir. Bu süreçte çocuğun yaşı ve gelişim düzeyine uygun şekilde yapılan gözlemler önemlidir. Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB) tanı süreci kapsamlı ve çok disiplinli bir yaklaşım gerektirir. Ayrıntılı gelişimsel öykü, tıbbi değerlendirme, gerekirse genetik, metabolik ve nörolojik değerlendirmeler yapılır. Farklı ortamlarda çocuğun davranışları gözlemlenir. Tanıyı güçlendirmek için otizm tanısında altın standart olan ADOS-2 değerlendirme aracı kullanılır. 

Diğer Değerlendirmeler

• Bilişsel değerlendirme (Gelişim ve zeka testleri)
• Dil ve iletişim değerlendirmeleri
• Duyusal işlemleme değerlendirmesi
• Uyumsal davranış değerlendirmesi
• Eşlik eden bozuklukların değerlendirilmesi (DEHB, anksiyete, epilepsi vb.)

Otizmde Erken Müdahalenin Önemi

İdeal olarak, otizm için erken müdahale programları tanıdan hemen sonra, mümkünse 3 yaşından önce başlamalıdır. Ancak tanı yaşı ne olursa olsun, müdahaleye başlamak her zaman faydalıdır. Otizmde erken müdahale, çocuğun gelişimsel yörüngesini olumlu yönde değiştirme potansiyeline sahiptir ve uzun vadeli gelişimsel sonuçları iyileştirmek için kritik öneme sahiptir. Otizm tanısı alan çocuklar için erken yaşta başlanan destekleyici çalışmalar, gelişim potansiyelinin en üst düzeyde kullanılmasına olanak tanır. Dil ve iletişim becerilerinin desteklenmesi, sosyal uyumun artırılması ve günlük yaşam becerilerinin kazandırılması açısından erken müdahale büyük fark yaratır.

Otizmle Yaşam ve Aile Desteği

Otizm yalnızca çocuğu değil, aynı zamanda aile sistemini de etkileyen bir durumdur. Bu nedenle ailelere yönelik bilgilendirme, duygusal destek ve yönlendirme sürecin önemli bir parçasıdır. Aile içindeki sağlıklı iletişim, çocuğun gelişimine doğrudan katkı sunar.

Otizmde Uygulanan Destekleyici Yaklaşımlar

Otizm Spektrum Bozukluğu olan çocuklara yönelik uygulanan destekleyici yaklaşımlar, çocuğun bireysel ihtiyaçlarına göre belirlenir. Bu yaklaşımlar arasında şunlar yer alabilir:

• Bireysel özel eğitim programları
• Dil ve konuşma terapisi
• Sosyal beceri eğitimi
• Etkileşim ve ilişki temelli yaklaşımlar (DIR/floortime)
• Davranışçı yaklaşımlar
• Eşlik eden sorunlara yönelik psikiyatrik tedaviler
• Ergoterapi
• Duyu bütünleme terapileri
• Aile eğitimi ve danışmanlık hizmetleri

Tüm bu yöntemler, çocuğun günlük yaşamla daha uyumlu hale gelmesini ve potansiyelini kullanmasını hedefler. Unutulmamalıdır ki her çocuk farklıdır ve her çocuğa özel bir yol izlenmesi gerekir.

Otizm Spektrum Bozukluğu Tedavisi – Dr. Cansın Ceylan ile Lüleburgaz'da Bireyselleştirilmiş ve Etkili Yaklaşım

Dr. Cansın Ceylan, Lüleburgaz'da otizm spektrum bozukluğu (OSB) tanısı ve tedavisinde uzmanlaşmış bir çocuk ve genç psikiyatri uzmanıdır. Otizm, bireylerin sosyal etkileşim, iletişim ve davranışsal tepkilerde zorluk yaşadığı bir gelişimsel bozukluktur. Dr. Ceylan, her bireyin özgün ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş tedavi planları ve terapi yöntemleri sunarak, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların yaşam kalitesini artırmaya yönelik çalışmalar yapmaktadır. Lüleburgaz'daki muayenehanesinde, aile desteği ve uzman görüşleriyle birlikte çocukların sağlıklı bir gelişim süreci geçirmeleri için kapsamlı bir tedavi süreci uygular. Dr. Ceylan, çocukların iletişim becerilerini geliştirmelerine, sosyal etkileşimde daha başarılı olmalarına ve günlük yaşam becerilerini güçlendirmelerine yardımcı olur.